Homepage
Nederlands-English

Erich Fromm: de gezonde samenleving

Inleiding

Erich Fromm is een bekend humanistisch psycholoog die veel gepubliceerd heeft over de rol van vrijheid in de psychische ontwikkeling van de mens. Drie van zijn boeken worden hier aangehaald: De angst voor de vrijheid, De zelfstandige mens en De gezonde samenleving. Fromm schrijft niet over de positie van het dier, wel over de verschillen en overeenkomsten tussen mens en dier. Fromm heeft een groot vertrouwen in de goedheid van de vrije mens. Wij denken dat dieren nu nog te lijden hebben onder de (economische) ontwikkeling van de mensheid, maar dat dieren zouden kunnen profiteren van de menselijke zelfontplooiing. Is de mens niet vrij of op de verkeerde manier vrij, dan kan hij destructief zijn in plaats van creatief. Kwetsbaarheid zonder kracht leidt onder stress tot irritatie. In onze huidige, verziekte samenleving leidt economische vrijheid tot een ontketening van egoïsme dat we moeten ontgroeien.

In hoofdstuk 3 van "De menselijke situatie: sleutel tot de humanistische psychologie" verkent Erich Fromm de unieke existentiële situatie van de mens. Bij de geboorte wordt de mens uit een bepaalde, instinctieve situatie geworpen in een nieuwe, onzekere realiteit. De mens is zowel goddelijk als dierlijk, eindig en oneindig, en wordt gedreven om voortdurend nieuwe oplossingen te vinden voor de contradicties in zijn bestaan.

Fromm benadrukt de cruciale rol van liefde als de enige hartstocht die zowel de behoefte aan verbinding met de wereld bevredigt als een gevoel van menselijke integriteit en persoonlijkheid biedt. Liefde is een ervaring van participatie en gemeenschap die leidt tot de volledige ontplooiing van innerlijke krachten. De menselijke situatie omvat ook de dualiteit van schepper en schepsel. De mens wordt passief geboren, maar door zijn rede en verbeelding wordt hij gedreven om zijn creatieve vermogens te gebruiken en zichzelf te overstijgen. Scheppen en vernietigen zijn beide reacties op de behoefte aan zelf-transcendentie, waarbij de destructieve impuls ontstaat wanneer de scheppingsdrang geblokkeerd is.

Fromm waarschuwt dat de mensheid op een tweesprong staat, waarbij de keuze tussen vrijheid en herhaling van geschiedenis cruciaal is. Individuele keuzes spiegelen deze existentiële dilemma's, waarbij het individualiseringsproces de mens dwingt om op eigen benen te staan en een ware ik-identiteit te ontwikkelen. De modernisering van de samenleving heeft echter geleid tot een verlies van primaire bindingen en een hang naar conformisme. De drang naar goedkeuring van anderen en het vermijden van anders-zijn brengen een gevoel van zekerheid, maar ook een gevoel van onbehagen en onzekerheid met zich mee.

Fromm beschrijft een "managersamenleving" waarin mensen hun vrijheid misbruiken door te streven naar materiële welvaart zonder echte zelfverwerkelijking. Deze benadering leidt tot vervreemding, automatisering en geestelijke ongezondheid, waarbij het leven zijn zin verliest en een gevaarlijke afstand tot stand komt tussen stoffelijke macht en wijsheid. De auteur waarschuwt voor de gevaren van oorlog en robotisme, en pleit voor een radicale koerswijziging naar menselijke zelfverwerkelijking. Dit omvat het opheffen van de oorlogsdreiging, het nemen van verantwoordelijkheid voor het leven van alle mensen, internationale economische samenwerking en een betere verdeling van welvaart. Fromm roept op tot medezeggenschap op economisch gebied en decentralisatie van arbeid en staat om menselijke proporties te behouden.

Ook bij dierenliefde gaat het om het voorkomen van de afhankelijkheid, om het dier de mogelijkheid te laten om zelfstandig en op natuurlijke wijze te functioneren.In ieder stapje naar een nieuwe levensfase, of hij deze zelf zet of hij er toe wordt gedwongen, wordt de mens tegelijkertijd vrijer en meer gebonden. Iedere fase levert tegelijk mogelijkheden en onzekerheden op, die positief of negatief uitpakken. In de tekst van Fromm is impliciet een verklaring te vinden voor het zinloze geweld in onze samenleving en voor onze onverschillige houding tegenover dieren in de bio-industrie.
Fromm besluit zijn boek met de volgende voorwaarde aan de mens. "Hij zal avontuurlijk en stoutmoedig moeten zijn, rijk aan verbeeldingskracht, tot lijden en tot geluk in staat, maar zijn vermogens zullen nu in dienst staan niet van de dood maar van het leven". Met Fromm vinden wij dat voortgaande zelfverwerkelijking de enige manier is om te ontsnappen aan de nadelen van vrijheid. Zelfverwerkelijking gaat samen met ontwikkeling van creativiteit en onbaatzuchtige liefde en leidt tot mensen die elkaar ondersteunen om onafhankelijk te worden en blijven. Op Animal Freedom vinden wij dat met de innerlijke bevrijding de menselijke vermogens ook moeten worden ingezet voor een leven van dieren in vrijheid. Fromm schreef hierboven "Er moet een einde komen aan het gebruiken van de ene mens door de ander" waarbij wij aanvullen: "Er moet een einde komen aan het gebruiken van het dier door de mens". Een werkelijke vrijheid en een gezonde samenleving creëren voor mens en dier dat is de uitdaging!
Klik hier voor de boeken van Erich Fromm.

logoEr is in de wereld meer verborgen dierenleed dan de laatste minuut van een dierenleven bij de slacht. Een dier lijdt ook aan verveling in een dichte stal.

Wanneer u Stichting Animal Freedom wilt steunen, leest u hier hoe u dat kunt doen.

Stichting Animal Freedom.
Auteur .

Onze hoofdartikelen in boek, in een overzicht of op een aparte mobielvriendelijke site.

Naar onze reactie op de actualiteit op Facebook.

Privacy verklaring.

pijl omhoog