Onderzoeker concludeert na bestudering 'dierentalen': "Dieren hebben grondrechten nodig" Tekst: Jelle Vaartjes Overgenomen met toestemming uit tijdschrift 'Dier' |
"Dieren moeten grondwettelijke rechten krijgen, net als mensenEr moeten speciale dierenrechters komen. En aan de universiteiten moeten leerstoelen dierenrechten komen." Dat zegt onderzoeker en klinisch psycholoog Salee Yasry Eden, die onlangs promoveerde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij komt tot deze conclusie na bestudering van de overeenkomsten tussen 'dierentalen' en de menselijke taal. "Het blijkt dat dieren geen automaten zijn. Ze spreken talen, denken en beseffen en hebben daarom rechten nodig." Zeven jaar heeft de studie van Salee Eden geduurd, waarbij hij wereldwijd veel taalexperimenten met dieren bezocht. "Ik wilde weten waar een taal vandaan komt. Hoe die ontstaat." Eden keek met name naar de overeenkomsten tussen dierentalen en de menselijke taal en niet naar de verschillen. "Dieren hebben onmiskenbaar een aantal eigenschappen met mensen gemeen. De manier waarop dieren met elkaar communiceren, vertoont opvallende overeenkomsten met verschillende aspecten van mensentaal." Ook zet Eden uiteen hoe taal evolutionair gezien kan zijn ontstaan. De gelijkenissen tussen de communicatie van dieren (bijen, vogels, apen en mensapen) en de mensentaal zijn daarbij frappant. BijenSalee onderzocht als eerste de taal van bijen,
die zonder woorden communiceren door onder meer
te 'dansen' (op en neer vliegen). "De verticale
dans, de ronde dans of de waggeldans, alle hebben
ze bepaalde betekenissen. De verschillende vormen
van dans bevatten een boodschap aan het adres
van andere bijen. VogelsTweede onderzoeksgroep vormden vogels. Vogels
kennen een ingewikkelde vocalisatie (de klanken,
het zingen en het roepen). "Die is zelfs ingewikkelder
dan de menselijke vocalisatie, de fonetische aspecten
van het spreken." Als voorbeeld geeft Eden aan
dat vogels zelfs twee boodschappen tegelijkertijd
kunnen roepen, gezien de constructie van de luchtpijp.
De menselijke luchtpijp is daarvoor niet geschikt.
Overeenkomst met de menselijke taal is dat vogels
een structuur hebben in hun vocalisatie. Net als
de mens kunnen ze elementen verdelen over de klanken:
"Je hebt melodieën en ritme. Binnen die melodieën
en ritmes geven vogels verschillende variaties
van woorden en zinnen. Hierdoor geven ze verschillende
betekenissen mee. Er zijn zelfs vogels die de
mens kunnen imiteren, zoals papegaaien." ApenEen derde onderzoeksgroep vormen apen. "Er bestaan intrigerende overeenkomsten tussen de vocalisaties van apen en de taal van mensen", zegt Eden. "Apen zijn net als mensen in staat om verschillen in emotionele opwinding weer te geven door spraaktempo en toonhoogte te vari?ren. Je ziet verschillende overeenkomsten van taaleigenschappen, van fonetische aspecten. Je kunt hun geluiden vergelijken met woorden van onze mensentaal. Ze hebben ook nog hetzelfde leermechanisme. Ze geven boodschappen aan elkaar door, kunnen door een alarmroep andere apen waarschuwen: 'Kijk uit, je moet vluchten', want daar komt de tijger of daar komt een arend. Ze hebben een enorme variatie aan verschillende boodschappen en verschillende betekenissen, net als mensen." MensapenDe vierde fase van Edens onderzoek vormen de mensapen. Wat zijn de overeenkomsten? "De mensapen kunnen symbolisch communiceren. Ze symboliseren 'Ik heb honger' of 'Er is gevaar'. Die symbolen, de cognitieve vaardigheden, zijn verbonden met de neurale netwerken. Als je kijkt naar het brein van een mensaap, een chimpansee bijvoorbeeld, dan zijn er frappante gelijkenissen met het menselijk brein. Alleen bij mensapen is het niet zo ver gespecialiseerd als bij ons." Eden vertelt over experimenten in Amerika, waarbij apen met behulp van de computer kunnen communiceren. "Dat bedoel ik met symbolisch communiceren. Ze hebben een toetsenbord met functies en toetsen, die te maken hebben met 'Ik wil eten' of 'Dit is een banaan'. Elke toets heeft een symbool. Ze kunnen niet alleen met symbolen communiceren, maar ze kunnen ook symbolen creëren. Ze kunnen informatie aan elkaar overbrengen. Zet je een aap in een menselijke omgeving, dan zie je dat ze heel veel kunnen leren." SamenhangHet promotieonderzoek van Salee Yasry Eden laat
zien dat er een evolutionaire samenhang is tussen
dierentaal en mensentaal. Met andere woorden:
dierentalen, zoals die van bijen, vogels, apen
en mensapen kunnen worden beschouwd als vroege
stadia van de ontwikkeling van mensentaal. "Dieren
hebben net als mensen een taal om te communiceren.
Ze zijn meer dan objecten, onderworpen aan de
grillen van mensen. Op hun manier zijn het intelligente
en beschaafde individuen met een dikwijls verfijnd,
sociaal gedrag. Ze houden ons mensen een spiegel
voor." |
Om te kunnen denken als de dieren kun je geen cursus volgen. Men kan hooguit het gedrag van de dieren voorspellen en dan nog blijkt dat vaak onvoorspelbaar. Gradin en Johnson lijken wel in staat om mensen te vertellen waarom hun dieren bepaald gedrag vertonen. Een van de schrijvers is autist en zij stelt dat autistische mensen kunnen denken op de manier waarop dieren denken. Voor autisten zijn menselijke emotie en interactie vaak moeilijk te begrijpen, maar het gedrag van dieren lijken zij intuïtief aan te voelen. De andere helft van het schrijversduo is gespecialiseerd in hersens en neuropsychologie. De lezer van dit boek zal verbazingwekkende en fascinerende feiten ontdekken. Door de combinatie van de schrijvers is het boek een mix van een inspirerend levensverhaal en populaire wetenschap. |