De Europese veehouderij verkeert in een crisis. Na epidemiën van varkenspest en BSE grijpt nu ook de mond- en klauwzeer om zich heen. De televisie vertoont dagelijks apocalyptische beelden van gedode en brandende dieren. Heel Europa wordt aan het denken gezet over de vleesproductie en -consumptie. Dat is, ondanks alle ellende, winst. Maar helaas zijn het ook hoogtijdagen voor al te simpele theorieën.
Onder de onheilspellende titel "Ruim de sector" schrijft Marcel van Dam in deze krant op 22 maart dat de landbouw in Nederland moet worden weggesaneerd, net als eerder de scheepsbouw, de mijnbouw en de textielsector. De landbouw is immers niet concurrerend, kost belastingbetaler en consument veel geld, doodt zonder noodzaak dieren, belast het milieu en schaadt ontwikkelingslanden. Het geld kan maar beter worden besteed aan omschakeling van boeren naar natuurbeheer en recreatie.
Van Dam's kritiek is niet nieuw en snijdt hout. Maar met zijn conclusie dat de landbouw dan maar uit Nederland weg moet, slaat hij de plank mis. Hij verwisselt stelselmatig Nederlandse en Europese problemen.

Na alle ellende van de laatste jaren wordt het tijd de hele Nederlandse landbouw te "ruimen". Dat schreef Marcel van Dam 22 maart 2001 in het forum van de Volkskrant. Volgens Wouter van der Weijden en Eric Hees is dat onzin. Niet de Nederlandse landbouw, maar het Europese landbouwbeleid moet worden gesaneerd.

Met toestemming overgenomen. Dit artikel verscheen in het forum van de Volkskrant van dinsdag 27 maart 2001.

Wouter van der Weijden en Eric Hees zijn werkzaam bij de stichting Centrum voor Landbouw en Milieu te Utrecht.

Op het diergezondheidsbeleid is de laatste weken heftige en terechte kritiek gepubliceerd. Daaraan kan worden toegevoegd dat ter wille van een kleine groep vleesexporteurs de hele veehouderij en de hele samenleving op kosten is gejaagd. Als die groep zelf de lasten had moeten dragen, zou ze waarschijnlijk niet eens aan export zijn begonnen. Het diergezondheidsbeleid is onhoudbaar uit economisch, maatschappelijk en dierethisch oogpunt en schreeuwt om herziening. Maar het betreft hier een Europees probleem en Europees beleid.
Wat heeft het dan voor zin om alleen in Nederland de veehouderij of zelfs de hele landbouw te saneRené Trouwens, waar moet die veehouderij dan heen? Naar andere Europese landen, die dierziekten bestrijden met openbare brandstapels? Naar de Verenigde Staten, waar veehouders legaal hormonen gebruiken en dieren houden in fabrieken met een vervuiling waarbij de Nederlandse bio-industrie verbleekt? Naar Argentinië, waar eveneens mond- en klauwzeer heerst?
Effectiever is het om het massale gesleep met dieren door Europa en de wereld aan banden te leggen. En nog effectiever om de veehouderij in heel Europa of de hele wereld in te krimpen. Maar dat kan alleen als we minder vlees gaan eten. Dat is een lange weg om te gaan.Ook wat betreft de subsidies haalt Van Dam Nederland en de EU door elkaar. Het overgrote deel van de landbouwsubsidies komt vandaag niet uit Den Haag, maar uit Brussel. En de Nederlandse landbouw profiteert daar minder van dan die van andere lidstaten. Wat heeft het dan voor zin om alleen de Nederlandse landbouw te "ruimen"? Het enige effect zal zijn dat Nederland minder geld uit Brussel krijgt en andere EU-landen meer. Bovendien gebeuren er de laatste jaren in bescheiden, maar toenemende mate ook waardevolle dingen met de subsidies: steun voor diensten die boeren verlenen op het gebied van milieu-, natuur- en landschapsbeheer en van recreatie. Precies de bestemmingen waarvoor Van Dam de landbouwsubsidies wil gebruiken. Van Dam heeft gelijk wanneer hij stelt dat een veel groter deel van het geld daarvoor zou moeten worden gebruikt.

Dan de stelling dat het beleid de grondprijzen opjaagt en zo leidt tot "een steeds grotere belasting van het milieu, bijvoorbeeld door vermesting". Die stelling is juist, maar geldt eveneens voor de hele EU. De Nederlandse landbouw kent een relatief hoge milieudruk. Maar die loopt langzaam maar zeker terug onder invloed van het milieubeleid. Is het niet een veel grotere uitdaging om de landbouw schoon te krijgen dan om haar simpelweg te "ruimen" en daarmee de problemen te verplaatsen?
Er is trouwens nog een reden om de landbouw, en met name de rundveehouderij in Nederland te houden: zij zorgt voor openheid in het landelijk gebied, het behoud van een aantal zeldzaam fraaie cultuurlandschappen en het beheer van grote aantallen vogels, zoals weidevogels en ganzen. Dat kun je niet zeggen van de mijnbouw, de scheepsbouw en de textielsector. Een goede reden om zuinig zijn op onze landbouw en die boeren te helpen die actief zijn met landschaps- en vogelbeheer.

Kortom, niet de Nederlandse landbouw, maar het Europese landbouwbeleid moet worden gesaneerd. Voer vaccinatie in, beperk het gesleep met vee en leg de lasten en risico's van export bij de exporteurs. Schaf verder de exportsubsidies af, wat ook gunstig is voor de landbouw in ontwikkelingslanden, en besteed die subsidies aan diensten die boeren leveren op het gebied van milieu, natuur, landschap en recreatie. Dan kan landbouw weer leuk worden, ook in Nederland.

zie ook Wouter van Dieren over zero-sum effecten van het gesleep met dieren en vlees over de wereld.

Lees op het weblog meer over EU beleid.