Homepage
Nederlands

Durf je voor dieren uit te komen of word je dan gepest?

Ook mensen kennen een pikorde

Mensen onder sociale druk komen tot presteren of tot ontsporen. Soms zijn medemensen dan het slachtoffer, soms dieren. In de psychologie kennen we het zogenaamde overspronggedrag: mensen reageren zich af op anderen wanneer ze gefrustreerd zijn: ze maken ruzie met anderen of schoppen de hond. Om adequaat te kunnen omgaan met negatieve reacties uit de omgeving is het goed om inzicht te hebben in de achtergrond van de meer kwalijker vormen van reacties.
Op basis van teksten verzameld op het Internet behandelen we het fenomeen pesten. Deze tekst maakt ook een beetje begrijpelijker waarom zo mensen soms niet een uitzonderingspositie durven in te nemen of het voortouw te nemen.

Het zondebokfenomeen

Het verschijnsel pesten is een vorm van het zondebokfenomeen. Dit fenomeen houdt in dat leden van een groep om een bepaalde reden een soortgenoot mishandelen. Het komt overigens niet alleen bij mensen voor, maar ook bij dieren is het opgemerkt, o.a. bij kippen, apen en katten.
Het zondebokfenomeen is aangetoond in gezinnen, in het leger, in kinderbeschermingstehuizen, in hobbyclubs en in het onderwijs. Maar het is iets wat breder in de samenleving voorkomt; denk maar aan vrouwen- en kindermishandeling, seksueel misbruik en ongewenste intimiteiten. Het zondebokfenomeen is een verschijnsel dat zich ook in de wereldgeschiedenis op grote schaal heeft voorgedaan, met de Jodenvervolging (Holocaust) als één van de meest indringende voorbeelden. Er zijn opmerkelijke overeenkomsten tussen het pesten van mensen en het negeren van de belangen van dieren uit de bio-industrie: het is onaantrekkelijk om op te komen voor bepaalde slachtoffers.

Kenmerken van de pester

De pester is mondiger en lichamelijk sterker dan het slachtoffer. De pester ziet zijn of haar slachtoffer eigenlijk als waardeloos. Het karakter van de pester is behoorlijk agressief: de pester heeft een positieve houding ten opzichte van geweld, een zwakke controle over de eigen agressie en de neiging om agressief te reageren in veel verschillende situaties. Heel in het algemeen zou je kunnen zeggen dat de redenen waarom iemand gaat pesten voor een groot deel terug te voeren zijn op de manier waarop die persoon thuis behandeld is. Als de relatie met de ouders al vroeg slecht was en zij maar weinig belangstelling voor het kind toonden, heeft dat kind een grote kans een treiteraar te worden.
Pesters kunnen zich in een klas zelf onveilig voelen en zetten hun frustratie om in agressie tegen een klasgenoot.
Sommige pesters zijn in het verleden zelf zondebok geweest en nemen als reactie daarop het heft in eigen handen.
Een aantal leerlingen pest omdat ze denken dat het stoer staat, omdat het erbij zou horen, omdat ze slechts op pestende manier met anderen om kunnen gaan, of omdat ze denken dat het van hen wordt verwacht.

Kenmerken van de zondebok

De zondebok is vaak lichamelijk zwakker dan gemiddeld en heeft een negatief zelfbeeld; ziet zichzelf dus als waardeloos en onaantrekkelijk. Juist dit maakt deze persoon erg kwetsbaar. In zekere zin zendt deze leerling signalen uit die zeggen: "Ik ben ongevaarlijk; pak mij niet." Dit wordt door de pesters opgevat als: "Die persoon is pakbaar". De "pakbare" persoon zal zich niet verzetten tegen de agressie van de pester. Een dergelijke leerling zal zich meestal terugtrekken en kan omschreven worden als de "passieve zondebok". Passieve zondebokken voelen zich angstig en onzeker; ze zijn gevoelig en rustig. Wanneer ze worden aangevallen gaan ze huilen, of trekken ze zich terug.
Ze hebben een sombere kijk op zichzelf en de situatie.
Ze vinden zichzelf een mislukkeling, stom en onaantrekkelijk.
Meestal staan ze alleen en hebben ze geen enkele vriend of vriendin in de klas. Ze zijn niet agressief en plagen zelf niet.

Vooral door verzwijging duren pesterijen meestal lang voort. Pestgedrag is niet iets wat één of enkele keren voorkomt, maar kan zich lang voortslepen.
Het kan maanden tot soms zelfs jaren doorgaan. De algemene oorzaken hiervoor kunnen in drie groepen verdeeld worden.

I. Het slachtoffer durft er niet mee naar buiten te komen. De pester is namelijk vaak in staat om het slachtoffer de mond te snoeren door middel van allerlei dreigementen. Het slachtoffer is ook vaak bang dat de pesterijen erger zullen worden, of nog meer in het geheim zullen plaatsvinden, als hij met zijn verhaal naar buiten zal treden. Maar er kunnen meer redenen zijn waarom het slachtoffer niet met zijn of haar verhaal naar buiten wil komen.
Het slachtoffer:

  • schaamt zich meestal;
  • is vaak bang niet geloofd te worden;
  • kan bang zijn om "de groep te verraden";
  • is misschien al van jongs af aan als zondebok behandeld en is dit als normaal gaan beschouwen.
II. De getuigen van de pesterijen durven niet in te grijpen. Dit gebeurt uit angst voor allerlei mogelijke negatieve gevolgen. Bij deze getuigen gaat het niet alleen om klasgenoten/collega's, maar ook om leerkrachten/bazen. De getuigen van de pestpraktijken zijn onder te verdelen in meerdere groepen:
  • zij die actief meepesten uit angst om zelf slachtoffer te worden.
  • zij die actief meepesten omdat ze er op de één of andere manier voordeel bij hebben.
  • zij die niet meepesten, maar er ook niks tegen durven te doen, hoewel ze dat vaak eigenlijk wel zouden willen.
  • zij die niet in de gaten hebben wat zich in de klas afspeelt.
  • zij die een hoge status hebben en het af en toe voor het slachtoffer opnemen; dit soort personen zijn echter meestal afwezig.
  • zij die buiten schooltijd bevriend zijn met het slachtoffer maar tijdens schooltijd toch meepesten om er niet uit te liggen.

In feite zijn dus vaak de meeste leerlingen op de hoogte van het pesten, maar durft niemand er met buitenstaanders over te praten. Dit wordt ook wel het mechanisme van "samenzwering om te zwijgen" genoemd. Die "samenzwering om te zwijgen" is eigenlijk weer het gevolg van een ander mechanisme: het zogenaamde "omstanderdilemma". Dit "omstanderdilemma" is een innerlijke tweestrijd waarin omstanders terecht komen als ze met machtsmisbruik te maken krijgen: "Durf ik er iets tegen te doen, of moet ik er voor mijn eigen veiligheid toch voor kiezen om niets te doen"?
Kiezen om niks te doen kan wel veilig zijn, maar mensen kunnen dit ook weer laf van zichzelf vinden en met een gevoel van schuld blijven zitten.
Daarmee komen we dan bij het derde punt waarom pesten zo lang voort kan duren.

III. Het pestslachtoffer wordt zelf als schuldige beschouwd. Dit houdt ongeveer in dat getuigen het slachtoffer voor een deel als zelf schuldig beschouwen om het gemakkelijker te maken hun eigen schuldgevoel weg te duwen. Kortom: pester, slachtoffers en getuigen (mogelijk ook leerkrachten) doen er vaak het zwijgen toe. Soms krijgt zelfs het slachtoffer zelf de schuld van de situatie en vindt er dus een soort van ontkenning van de werkelijkheid plaats. Op die manier blijft pesten vaak verborgen (mogelijk voor de school maar zeker voor de ouders), wordt er niet van buitenaf ingegrepen en duurt het allemaal nog langer voort.

Pesten bij kinderen kan een aantal oorzaken hebben.
Een problematische thuissituatie van de pester. Als een kind een slechte verhouding met z'n ouders heeft en deze te weinig interesse in het kind hebben, is de kans groot dat het een pester wordt. Als agressief gedrag van het kind niet aan banden gelegd wordt, is de kans dat het kind uitgroeit tot een pester nog groter. Een kind dat thuis te weinig aandacht krijgt, gaat die op een gewelddadige manier op school proberen te krijgen.
Een voortdurend gevoelde anonimiteit. De pester voelt zich verloren binnen de grote groep en probeert van zichzelf een bepaalde belangrijke persoon te maken door een klasgenoot naar beneden te drukken.
Door de anonimiteit in de klas of op de hele school is er dan ook nog eens een gebrek aan sociale controle, met andere woorden: hun klasgenoten zullen niet ingrijpen.
Bij voortduring in een niet-passende rol worden gedrukt. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om het bij voortduring in een typisch mannelijke of vrouwelijke rol worden gedrukt; Kinderen moeten zich gaan gedragen op een manier die niet past bij wie ze zijn. Ze moeten bepaalde dingen die ze graag willen doen onderdrukken, en/of bepaalde dingen die ze juist niet willen doen, toch doen.
Voortdurend met elkaar de competitie moeten aangaan. Leerlingen leren hun eigenwaarde af te meten aan de mate waarin ze hun klasgenoten kunnen overtreffen. Ze kunnen anderen omlaag proberen te drukken omdat ze denken zo zelf beter naar voren te komen.
Een voortdurende strijd om de macht in de klas. Als leerlingen hun eigenwaarde afmeten aan hun plaats in een hoog-laag structuur veroorzaakt dit spanningen die afgereageerd kunnen worden op een zondebok.
Een niet-democratisch leefmilieu binnen school. Mogelijk heeft de docent een "autoritaire leiderschapsstijl": hij laat op een onprettige manier duidelijk merken dat hij de baas is en maakt ook misbruik van het feit dat hij dat is. Dit verstoort de harmonie binnen een groep; het levert spanningen op. Uit onderzoek is gebleken dat leerlingen in zo'n geval hun spanning veelal gaan afreageren op een zondebok, omdat het in een zo'n situatie meestal niet mogelijk is om te reageren tegen de machtige en autoritaire docent zelf.

Het blad Intermediair over pesten op het werk.

Het meest kwetsbaar zijn werknemers die buiten een verder homogene groep vallen. Niet roken terwijl de rest wel rookt, homoseksueel zijn of als enige vrouw tussen veel mannen werken geven iemand een uitzonderingspositie. Wie kwaad wil, maakt hier misbruik van. Ook zijn slachtoffers vaak intelligenter dan de rest. Dat maakt hen een concurrent voor promotie en dus een doelwit. Het is voor degenen die worden gepest moeilijk zich in hun eentje tegen de treiteraars te verdedigen. Ingrijpen van een leidinggevende, die het probleem erkent, is dan ook hard nodig.
Waarom pesten volwassenen eigenlijk?
Hubert: 'Veel daders hebben voordeel bij deze machtsdemonstratie.
Het levert ze een betere werkplek op, of een betere baan, doordat het slachtoffer doet wat zij willen. Of ze hebben een vriendje dat kan doorstromen naar de afdeling, zodra iemand is weggepest. Als iemand zich niet wil aanpassen aan de normen of gezagsverhouding binnen een groep, is hij soms het slachtoffer van pestgedrag van een hele groep. Bijvoorbeeld als iemand zo ijverig werkt, dat de kans bestaat dat het management de productienorm opschroeft'.

Voor wie voor dieren opkomt, vegetariër of veganist is en die vervelende situaties wil voorkomen wordt verwezen naar de volgende artikelen op Animal Freedom:

logoEr is in de wereld meer verborgen dierenleed dan de laatste minuut van een dierenleven bij de slacht. Een dier lijdt ook aan verveling in een dichte stal.

Wanneer u Stichting Animal Freedom wilt steunen, leest u hier hoe u dat kunt doen.

Stichting Animal Freedom.
Auteur .

Onze hoofdartikelen in boek, in een overzicht of op een aparte mobielvriendelijke site.

Naar onze reactie op de actualiteit op Facebook.

Privacy verklaring.

pijl omhoog