Homepage
Nederlands-English

Krachten gebundeld voor een hoger doel

Op weg naar een evenwaardige behandeling van dieren

Emancipatie begon bij de bevrijding van zwarte mensen uit hun slavernij en is nu van kleur via geslacht aanbeland bij het dier. Emancipatie is een proces waarin we ons menselijke, illusoire gevoel van superioriteit zouden moeten omzetten in een evenwaardige houding ten opzichte van dieren.
Het is een sterk persoon die zich kwetsbaar en bescheiden kan opstellen. Dit lijkt een tegenstelling. Het idee achter dialectiek, zoals wij dat in dit artikel hanteren, is dat de geschiedenis, de mensheid, de natuur, evolutie enz., wordt voortgestuwd door twee (niet noodzakelijk tegengestelde) waarden yin en yang of opgevat als krachten: these en antithese (dyades). Vergelijk een these met een stelling en een antithese met een tegen-stelling, waarbij je een samenstelling zoekt die beide stellingen waarmaakt.
De "samenstelling" waar het ons om gaat is het als individu op een verantwoorde manier te leven en als samenleving het dier een plaats te geven die recht doet aan haar aard.

Wat is dialectiek?

Dialectiek is een filosofische visie op het ontwikkelingskarakter, dus dynamische karakter van de werkelijkheid.
Een permanente ontwikkeling, een voortdurende beweging is echter nooit volledig te vatten. Concrete kennis is daarom niet volledig sluitend. Op het moment van de analyse is het geanalyseerde object strikt genomen al weer anders. In die zin beoogt de dialectiek een consistent idee te geven over inconsistentie, een sluitende opvatting over niet volledig sluitende kennis van de werkelijkheid. meer …(bevat literatuurverwijzing). Klik hier voor een glossarium van woorden gebruikt in de spirituele wereld. Dit artikel is deels opgenomen in het boek "Spiritualiteit, vrijheid en engagement".

De volgende stap in de emancipatie

Een these en een antithese vormen een conflict of een dualiteit. Als tegengestelde krachten niet worden overstegen dan blijft het conflict bestaan en vormen ze een stagnatie. Vanuit een nog nader te bepalen eenheidsstandpunt (de ziel) terugkijkend kunnen we dit conflict mogelijk wel oplossen. Het doorleven van polariteiten en het ontdekken van de waardevolle aspecten daarin helpt een eenheidsstandpunt te vinden. De op ontwikkeling gerichte bundeling van de these en de antithese leidt tot een opbouw, een progressie, een transformatie, een voortstuwing, genaamd synthese. De oorspronkelijk tegengestelde krachten zijn nu door de synthese vrijgemaakt. yin en yangAls ware het een derde kracht zijn de twee basiskrachten geïntegreerd (in harmonie en balans samengebracht) tot een kwalitatief hoger niveau. Dit (niet letterlijk hogere) niveau is het doel, de synergie, het resultaat, de bestemming, mogelijk alleen te bereiken na een ongewisse sprong.

Gezonde groei

Wanneer aan basisvoorwaarden is voldaan, kan de mens geestelijk groeien. Bijvoorbeeld: een mens die leeft in een gezond lichaam en in een stabiele samenleving, kan zijn aandacht op zijn ontwikkeling en hogere waarden richten.
We gaan hieronder een aantal steekwoorden bij elkaar plaatsen in een tabel, zodat zij samen bouwstenen vormen voor het beeld dat we willen oproepen. Door de steekwoorden als these, antithese en synthese bij elkaar te plaatsen, ontstaat een mozaïek van aspecten die kleven aan doelgericht denken en analyseren. Net als in echt mozaïek zijn de bouwsteentjes niet allemaal uniform, het ene steentje is wat groter dan het andere, niet alles past even precies. De concepten, begrippen, krachten, stellingen, aspecten, steekwoorden, (anti-)thesen zijn allemaal bouwsteentjes. Hopelijk roept het mozaïek een zinnig beeld op van de doelgerichte processen die wij op onze site willen ondersteunen (ook in het belang van dieren) en zegt het inzicht meer dan 1000 woorden.
Voor wie meer uitleg wil over de betekenis van de concepten, wordt verwezen naar Erich Fromm 'De Gezonde Samenleving' en ons artikel over zuiver leven.
De in onderstaande tabel genoemde begrippen zijn in de literatuur onder verschillende aanduidingen bekend. Dat is verwarrend, maar we willen de onderlinge samenhang laten zien. Ze worden ondermeer aangeduid als thesen, als triades of als polariteiten. Twee tegengestelde polen vormen een polariteit. Zij zijn krachten die met elkaar samenhangen, elkaar aanvullen of neutraliseren.
De mens onderscheidt polariteiten als goed en kwaad, man en vrouw, enz….

Heling

Liefde is het instrument om de polariteiten en tegenstellingen te verenigen. Dat gaat niet vanzelf. Liefde verleent vrijheid, angst neemt vrijheid weg. Liefde wil samensmelten, maar de mens wil zichzelf alleen tijdelijk verliezen.
Zolang de mens leeft vanuit zijn ego, hongert hij naar macht. Het 'ik' leeft van de afgrenzing en is bang voor de overgave, voor de liefde en de eenwording.
De af-zonde-ring maakt angstig, men voelt zich schuldig. Niets doen helpt niet, maakt het nog erger, maakt het leven zinloos. Deze patstelling dwingt de mens om zijn weg te gaan door de tegenstellingen heen, tot hij alles geleerd en geïntegreerd heeft om weer 'volmaakt' (héél) te worden. Op die middenweg naar bewustzijn moet hij keuzes maken, twijfels stoppen, tweedracht vermijden, dilemma's overwinnen en verlammende paradoxen overstijgen. Door aldus te leven kunnen liefde en vrijheid werkelijkheid worden.

Tegendelen overstijgen

Een synthese is iets anders dan een paradox, die gevormd wordt door een schijnbare tegenstelling tussen twee zaken die elkaar uitsluiten.
Ook een paradox kan worden "overstegen" door een derde mogelijkheid te introduceren.
Een synthese kan op haar beurt een springplank (these) voor een verdere ontwikkeling zijn. Caduceus

De tabel introduceert de gebruikte termen in hun onderlinge samenhang, zodat zij samen het beeld kunnen oproepen dat we willen schetsen.
Samen met de overige concepten in de kolom vormen ze cyclisch op elkaar inwerkende aspecten van spiritualiteit en eenheid, het hogere doel dat in veel ontwikkelingsprocessen (flows) wordt nagestreefd, zonder zaken te forceren. "Go with the flow".

In zijn boek Storm voor de stilte spreekt Neale Donald Walsh van triniteit of drie-eenheid. Alle dingen zijn één ding volgens Gesprekken met God, en alles in dat ene ding is verdeeld in drie delen. We lijken in een dyade te leven van dualiteiten, maar in feite is het een triade. Het geheel van alles is opgedeeld in drie uitdrukkingen.

These Antithese Synthese

Abstract

Scheppen Ontvangen Verrijking
Expansie Contractie Ritme
Trilling Ruimte Harmonie
Loslaten Toelaten Openheid
Niet-zijnde Zijnde Beeld
Yang Yin Dao
Fysieke Non-fysieke Meta-fysische
Afstand houden Betrokkenheid Respect

Religie en Spiritualiteit

God De Heilige Geest Jesus
Dharma Sanga Boeddha
Rajas Tamas Sattva
Het Ware Het Goede Het Schone
Vrijheid Solidariteit Even-waardig-heid
Cultuur Natuur Religie

Individu

Lichaam Geest Ziel
Onafhankelijk-heid Verantwoordelijk-heid Zelf-realisatie
Doen Niet-doen Wijsheid
Onder-bewustzijn Bewustzijn Boven-bewustzijn
Id / Es Superego Ego
Verstand Gevoel Intuïtie
IQ (intelligentie quotiënt) EQ (emotioneel quotiënt) SQ (spiritueel quotiënt)

Mens en Dier

Vader / mannelijke Moeder / vrouwelijke Kind
Potentie(el) Zorg en aandacht Ontplooiing
Vrijheid Liefde Spirituele kwaliteit

De in de eerste twee kolommen opgesomde (anti-)thesen worden niet normatief bedoeld, maar als neutrale energieën of krachten. De ethiek geldt voor de synthese: verantwoordelijkheid heb je (gekregen), maar wanneer je je verantwoordelijkheid neemt (accepteert), dan ben je pas een verantwoord levend persoon (geworden). Sommige synthesen vormen vervolgens weer een these.
Wanneer iemand twee polariteiten geen verbinding laat aangaan, niet tot ontwikkeling laat komen, dan leidt dit tot "verstarring of stagnatie", "vertraging of woekering" of "egoïsme".
Opvallend aan het onderste deel van de tabel is dat de zaken die zowel voor mens als dier gelden zowel zeer concreet als zeer abstract, maar fundamenteel zijn. Voor de begrippen "vrijheid", "liefde" en "kwaliteit" geldt dat zij door concrete definiëring (operationalisatie) aan zeggenschap verliezen en verantwoordelijkheid wegnemen.
Zij die het operationaliseren ("zeggen"), weten het niet. Zij die het weten, operationaliseren het niet.
(vrij naar Zen, Laotse)
.
Het is vruchtbaarder om voor deze begrippen het tegendeel te definiëren (door het negatieve in regels vast te leggen) en zo indirect zicht te geven op het positieve.
Bijvoorbeeld, het is verboden om mensen tegen hun wil op te sluiten (gijzelen). Mede door dit verbod wordt de menselijke bewegingsvrijheid gegarandeerd. Het kan niet genoeg benadrukt worden dat een dergelijke vorm van negatief formuleren een positieve uitwerking heeft. Bijvoorbeeld: een dier mag niet de vrijheid ontnomen worden om buiten te komen.

Eckhart Tolle schrijft in de Kracht van het Nu (p. 110) op de vraag: is het Ongemanifesteerde hetzelfde als Zijn? Ja. Het woord 'Ongemanifesteerde' probeert bij wijze van ontkenning Dat tot uitdrukking te brengen wat niet uitgesproken, gedacht of voorgesteld kan worden. Het verwijst naar wat is door te zeggen wat het niet is. Zijn daarentegen is een positieve term. Hecht je alsjeblieft niet aan deze woorden en ga er ook niet in geloven. Het zijn slechts wegwijzers. Tot zover Tolle.

Respect voor al wat leeft

Het moet aan mens en dier worden overgelaten hoe zij de positieve vorm voor zichzelf inrichten. De vrijheid om "liefde" en "kwaliteit" harmonisch in zichzelf te ervaren is het geboorterecht van een mens, terwijl "vrijheid" voor dieren onder hun rechten zou moeten vallen.
Met name respect is de grondhouding waarmee de mens het dier op deze onderwerpen tegemoet zou moeten treden. Respect wordt op deze site omschreven als "gepaste afstand". Met deze twee woorden wordt duidelijk dat je zowel de juiste afstand als te veel of te weinig afstand kunt houden in het respecteren van vrijheid, liefde en kwaliteit.
Guus Kuijer: 'een kind moet leren dat er een verschil is tussen een knuffelbeest en een levend konijn. Als het dat niet leert bestaat de kans dat het arme beest wordt doodgeknuffeld. Een mens moet leren dat hij andere levende wezens, ook met de beste bedoelingen, pijn kan doen'. Te veel afstand leidt tot onverschilligheid, te weinig afstand tot "doodknuffelen en afweer". Wanneer we de juiste afstand houden ten opzichte van de ander dan kan wederzijds energie vrijgemaakt worden om desgewenst het contact op een hoger plan te brengen.
Het is aan de mens om de weinige ruimte die voor dieren op de aarde overblijft zo intact te laten dat dieren deze begrippen er op hun eigen wijze (prettig) kunnen ervaren.
Een mens of dier kan niet leven wanneer hij alleen is in een te kleine ruimte. Mensen en dieren hebben relaties naar zichzelf en anderen. Het gaat om de juiste houding of gerichtheid in die relatie of zijzelf en anderen daar iets aan hebben.

Gerichtheid, evenwaardigheid en emancipatie

In de volgende tabel wordt dat deel van de concepten uit de vorige tabel nog eens weergegeven dat betrekking heeft op het zelf en de ander. Voor alle concepten geldt dat deze betrekking hebben op mensen en in steeds oplopende mate ook op dieren.
In de tabel staat zowel in horizontale als in verticale richting een evolutie (synthese) verbeeld van zowel een persoonlijheids-, als een natuurlijke, als een culturele ontwikkeling. We relateren tenslotte het geheel aan emancipatie.

het zelf de ander gerichtheid
onthechting liefde spirituele kwaliteit
(zelf)-ontplooiing onafhankelijk maken deugd-zaamheid
kennis verant-woordelijk-heid discipline
arbeid zorg samen-werking
vrijheid solidariteit even-waardigheid
lijden medelijden emancipatie
ervaren samenleven intuïtief leven
gedachte woord daad
instinct zorg nageslacht
emoties gevoelens gewaar-wording

Bewustwording

Veel van de genoemde concepten zijn vormen van sensaties.
Emoties hebben een functie voor mens en dier.
Gecombineerd met kennis noemen we de gewaarwording van de mens bewustwording, die leidt tot een groter bewustzijn. Het principe en doel blijven hetzelfde: emoties leveren het individu de informatie nodig om "verder" te leven. Dat is een basisvoorwaarde om te leven. Het leven is cyclisch, maar wanneer het "vooruit" gaat, is het een opwaartse spiraal. Gezien vanuit het individu is het voortbestaan van de soort een secundair doel. Doelen zijn gericht op eenheid, maar niet verzekerd. Een goede afloop ligt in menselijke handen. Het hoogste gevoel van volmaakte liefde is de ervaring van eenheid met al-wat-is.
Het is slechts een klein aantal factoren dat de kwaliteit van het bestaan uitmaakt van mens en dier.
Zoals boven al gesteld: een gezond lichaam en een gezonde samenleving (statische kwaliteiten) geven een individu de vrijheid om zichzelf niet gestoord door vervelende gevoelens te ontplooien.
Met even wat extra moeite: zelfdiscipline (oefening), onthechting en liefde is kwaliteit van het bestaan en geluk onder ieders bereik. Maar iemand die niet héél is, kan minder voor een ander doen. Door deugdzaamheid wordt de persoon en zijn gedrag uit liefde gekenmerkt door aandacht, begrip en geduld en daardoor kan er een hechte samenhang tussen mensen ontstaan.

Wat is wijsheid?

Wijsheid is het denken van een geest, die ook door liefde wordt gekenmerkt.
Liefde is het voelen van een geest, die ook door wijsheid wordt gekenmerkt.
Waarheid, wijsheid en liefde leveren een goed gevoel en een zuiver geweten op.
Luister naar je gevoel en respecteer je gevoel.
Jouw gevoel geeft richting, positief of negatief.
Met de aanname dat lijden een wezenlijk onderdeel van het leven is, maar dat een gerichtheid op evenwaardigheid (eenheid) in combinatie met vrijheid en solidariteit leidt tot recht(vaardigheid) zijn we weer terug bij de emancipatie. Waarom zouden we deze begrippen niet ook (weer) laten betrekken op dieren? We ketenen met onze macht anderen omdat we denken daarvan beter te worden en daarmee onze veiligheid te garanderen, maar de ander wordt een blok aan het been. Vroeger deden we dat in de vorm van slavernij, nu hebben we wurgende arbeidscontracten en beklemmende bio-industrie.
Door macht en leefruimte (ook met dieren te delen), door een bescheiden houding (respect, zelfdiscipline, onthechting), liefdevol gericht op emancipatie (vrijheid), komt creatieve energie vrij en door onze verbondenheid en eenheid met alle levende wezens te accepteren en waar te maken (realiseren), komt onze beschaving op een hoger plan. En dat voelt beter.

Sociale rechtvaardigheid

'Een werkelijk mondiale rechtvaardigheid vereist niet alleen dat we over de hele wereld op zoek gaan naar andere leden van onze soort die recht hebben op een fatsoenlijk leven. Maar werkelijk mondiale rechtvaardigheid vereist ook dat we onze aandacht richten op andere levende wezens die over bewustzijn beschikken en met wier levens onze eigen levens onlosmakelijk en op ingewikkelde wijze verstrengeld zijn.' - uit Een Waardig Bestaan, over dierenrechten (2007, bol.com) door Martha Nussbaum (1947).
Wij zijn geneigd te denken dat dieren over geen enkele vorm van zelfbewustzijn beschikken, en derhalve slechts middelen zijn ter bevrediging van de behoeften van de mens. De vooraanstaande Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum betwist deze stelling. Dieren zijn een doel op zich en verdienen respect in de integriteit van hun bestaan. Ze kunnen pijn, angst en genot ervaren en hebben er recht op om niet op een wrede manier behandeld te worden.

De vrijheid om te leven naar je eigen vermogens

Ook het denken van Martha Nussbaum maakte een ontwikkeling door. Eerst richtte ze zich op oplossingen voor menselijke problemen en vervolgens trok ze in navolging van haar dochter Rachel de theorie achter haar oplossing door naar dieren. Nussbaum werkt in haar boek "Gerechtigheid voor dieren" de capabiliteitsbenadering uit. Welzijn of gebrek aan welzijn heeft volgens de capabiliteitsbenadering in belangrijke mate te maken met de vrijheid die dieren hebben om hun leven naar eigen goeddunken in te richten. In haar opinie zijn we al eeuwen aan dieren verplicht om onze samenleving zo in te richten dat met de belangen van dieren in gelijke mate als aan mensen rekening wordt gehouden.

Boeken van Martha C. Nussbaum

Martha Nussbaum. Gerechtigheid voor dieren. Onze collectieve verantwoordelijkheid (2023, bol.com).

Martha Nussbaum. Mogelijkheden scheppen, een nieuwe benadering van de menselijke ontwikkeling (2012, bol.com).

Grensgebieden van het recht, over sociale rechtvaardigheid (2006, bol.com).
Dirk Verhofstadt schreef een recensie.

Een uitgebreide lijst van boeken over geluk met beschrijving, vind je hier.
Bovenstaand artikel is een uitgebreide versie van een hoofdstuk uit het boek "Spiritualiteit, vrijheid en engagement" onder redactie van Bert Stoop en Titus Rivas. Het boek is als paperback te koop op bol.com en Lulu.com of als e-book op bol.com.

logoEr is in de wereld meer verborgen dierenleed dan de laatste minuut van een dierenleven bij de slacht. Een dier lijdt ook aan verveling in een dichte stal.

Wanneer u Stichting Animal Freedom wilt steunen, leest u hier hoe u dat kunt doen.

Stichting Animal Freedom.
Auteur .

Onze hoofdartikelen in boek, in een overzicht of op een aparte mobielvriendelijke site.

Naar onze reactie op de actualiteit op Facebook.

Privacy verklaring.

pijl omhoog