Waarom zou je een dier rechten geven?Dieren hebben zelf niets met rechten, maar komen bij conflicten voor zichzelf op of vluchten. Het concept "rechten" is uitgevonden door de mens en wordt door geen enkel ander wezen gehanteerd. Waarom spreken we dan wel van dierenrechten? Het antwoord is simpel: dierenrechten zijn mensenrechten en ze zijn er om de mens grenzen te stellen. Je zou de rechten die grenzen stellen aan de omgang van mensen met andere diersoorten 'dierenrechten' kunnen noemen. Wanneer we geen grenzen stellen aan de mens in de omgang met dieren in de vorm van rechten, dan kunnen we ook geen juridische aanspraken doen wanneer we vinden dat andere mensen de grens overschrijden. Mensen die de belangen van dieren schenden zouden door andere mensen voor het gerecht moeten kunnen worden gedaagd. |
|||||||||
Verschillende uitingsvormen van dierenliefdeMensen gaan zeer verschillend met dieren om: de meeste mensen die van dieren houden, houden ze als huisdieren veel mensen die van dieren houden, vinden dieren lekker en eten ze op hoeveel mensen die van dieren houden, laten dieren met rust en vrij? |
|||||||||
|
|||||||||
Op basis waarvan zouden aan dieren rechten kunnen worden toegekend?Alvorens deze vraag te beantwoorden moeten we duidelijk maken dat we onderscheid maken tussen dierenrechten en dierenbescherming. De reden waarom mensen dieren beschermen is hier niet aan de orde. Ieder mens is vrij om zijn eigen motivatie daarvoor te kiezen.
Het liefst zouden we de vraag of zij rechten hebben aan dieren willen voorleggen, maar helaas is van hun kant geen bruikbaar antwoord te verwachten. Zij kunnen slechts op een indirecte manier protesteren tegen een slechte behandeling. Het antwoord zal daarom door mensen aan mensen moeten worden gegeven.
De Gezondheids-
en WelzijnsWet voor Dieren (GWWD) uit 1992 bevatte een
moreel afwegingskader voor het beoordelen van
productiedoelen in de dierenhouderij. Dit kader is gebaseerd
op de erkenning van de intrinsieke
waarde van het dier en het zogenaamde "nee,
tenzij principe". In dat kader
moeten bij gebruik van dieren de vragen worden
gesteld 1) hoe belangrijk het beoogde doel is,
2) of er alternatieven aanwezig zijn en 3) hoe
ernstig de dieren in hun welzijn worden aangetast. |
|||||||||
Sommige concepten vallen af als juridische basis voor dierenrechtenAls we uitgaan van het eerste uitgangspunt dan
valt al een aantal concepten af: allereerst respect. Het is een veel gehanteerd en door
veel mensen naar
voren geschoven begrip. Hierop kan echter geen eenduidig dierenrecht worden geformuleerd. Het kan geen kwaad als deze
begrippen in dit verband worden genoemd, maar
dergelijke concepten kunnen niet worden gehanteerd
om het gedrag van mensen ten aanzien van dieren
juridisch te toetsen: "Mevrouw, we dagen
u voor het gerecht want u behandelt uw schoothondje
zonder respect". Of: "boer, je moet je
kippen in hun waarde laten". Het tweede uitgangspunt (voor alle dieren geldig) is geformuleerd om te voorkomen dat voor iedere diersoort een aparte regeling zou moeten worden getroffen. Onder dieren vallen regenwormen, maar ook olifanten; vissen maar ook insecten. Een formulering van een dierenrecht zal een zekere mate van algemeenheid moeten inhouden, waarbij voor hoofdindelingen van dieren verschillende randvoorwaarden kunnen worden geformuleerd. Randvoorwaarden gelden met name voor dierenwelzijn.
Een dierenrecht moet inhouden dat dieren -afhankelijk
van hun geaardheid- de mogelijkheid hebben en houden
om hun soortspecifieke natuurlijke gedrag te vertonen.
Maar ook dat in het geval van "schadelijke dieren" hun vrijheid om schade aan te richten door mensen kan worden ingeperkt.
N.B.: deze criteria gelden niet voor dieren die "faunavervalsing"
zijn (bijvoorbeeld verwilderde katten). |
|||||||||
Dierenrechten is wat anders (ruimer) dan dierenwelzijnAls we kijken naar zaken als (eigen)belang, welzijn van dieren, hun intelligentie, gevoelens en instinct e.d., dan moeten we concluderen dat het vrijwel onmogelijk is om elkaar op deze zaken aan te spreken. Welzijn is een doel en geen uitgangspunt en ligt voor iedere diersoort letterlijk en figuurlijk op een ander terrein. Je moet dan vragen beantwoorden als "hebben vissen gevoel" of "verveelt een varken of een huisdier zich?" of "schaadt een veehouder het belang van koeien als deze 's zomers niet in de wei mogen"? Dergelijke zaken zijn niet voor alle dieren met 100% zekerheid controleerbaar en kunnen daarom niet de algehele grond zijn waarop dierenrechten zijn gebaseerd. Daarentegen zijn de concepten wel bruikbaar als we dierenrechten moeten uitwerken in de praktijk (via de randvoorwaarden en de vijf vrijheden) of wanneer we denken vanuit het voorzorgprincipe, dwz we proberen schending van de randvoorwaarden en vrijheden zoveel mogelijk te vermijden. Klik hier voor de factoren die verbeteringen in dierenwelzijn vertragen.Over de uitwerking in de praktijk later meer, nadat we het beste uitgangspunt voor dierenrechten hebben vastgesteld, of lees de universele verklaring voor het welzijn van dieren van de WSPA. De strafbaarheid van het mishandelen van dieren door ze pijn te doen is al in de welzijnswet geregeld, maar nog niet het passief mishandelen door bijvoorbeeld extreme inperking van hun bewegingsvrijheid. Dat is het deel van de aantasting van het welzijn van het dier dat nog niet wettelijk is geregeld. Welzijn schaden heeft wel met aantasten van dierenrechten te maken, maar dieren hebben ook grondrechten als de relatie van het menselijk handelen met het welzijn van dieren onduidelijk is. Op dit punt wijken we af van de filosoof Jeremy Bentham (1748-1832) die stelde dat de hamvraag is "kan een dier lijden"? Dit vermogen om te lijden geeft een dier qua welzijn recht op een gelijke consideratie als mensen. Het is een basis voor mededogen, maar het antwoord leidt nog niet tot dierenrechten. |
|||||||||
Samenvattend zetten we de behandelde concepten in een schema. In
de cellen wordt aangegeven hoe de verschillende zaken
in verhouding tot elkaar moeten worden gezien. Uitgangspunt
bij het schema is dat dieren rechten hebben en dat het
doel van het toekennen van rechten is het garanderen
van voldoende voorwaarden voor welzijn.
Het is frappant om te constateren dat de zaken die niets te maken hebben met welzijn precies die zaken zijn waarin dieren sterk van mensen verschillen en de zaken die wel met welzijn te maken hebben voor mensen en dieren vrijwel gelijk zijn. Er is rond de belangrijke aspecten van welzijn geen principieel verschil tussen mens en dier en dit zou tot uitdrukking moeten komen in het erkennen van dierenrechten. |
|||||||||
Is er dan wel een juridisch uitgangspunt denkbaar dat voldoet en wel werkbaar is?Bruikbaar is hetzelfde uitgangspunt dat voor rechten van mensen wordt gehanteerd, namelijk recht op vrijheid.Vrijheid is geen concreet begrip, maar krijgt betekenis in een context. Mensen gaan pas begrijpen wat vrijheid is, wanneer je per situatie of diersoort uitlegt of je zelf ervaart wat het inhoudt. ![]() Voor dieren in de vrije natuur is het voldoende om de
natuurlijke balans zonder menselijk ingrijpen in de
natuur te garanderen (voor uitzonderingen, klik hier).
Voor dieren in het huishouden
of in de veeteelt is het zaak om er voor te zorgen
dat deze dieren zoveel mogelijk hun natuurlijke gedrag
kunnen handhaven. |
|||||||||
Grenzen die je aan dieren kunt stellenzonder het recht op vrijheid fundamenteel te schaden zijn:
Compromissen zijn mogelijkEen belangrijk voordeel van het concept vrijheid is dat het ook bruikbaar is voor mensen die het niet eens zijn met de meest uiterste consequenties. Iemand vindt bijvoorbeeld dat dieren niet als huisdier mogen worden gehouden, omdat dit het recht van dieren op vrijheid aantast. Een gesprek met iemand die een huisdier houdt is dan goed mogelijk, want het gaat er om de omstandigheden te formuleren waaraan huisdierhouders zich moeten en willen houden. Het uitkomen op een compromis maakt het concept vrijheid niet onbruikbaar, maar juist sterker. Een ander belangrijk voordeel van het concept is de directe controleerbaarheid. Wanneer is vastgelegd welke omstandigheden de vrijheid van een dier belemmeren is in een split-second vast te stellen of de vrijheid van een dier wordt aangetast, terwijl de status op de overige concepten (bijvoorbeeld welzijn) alleen door langduriger observatie kan worden vastgesteld. Tenslotte kan vrijheid ook als basis gelden voor dierenwelzijn en is al concreet uitgewerkt in de 5 vrijheden (zie hiervoor). |
|||||||||
Wanneer sommige personen de grondrechten van dieren schenden, is dan vrijheid als grondrecht nog wel bruikbaar?Je zou kunnen stellen dat er 2 niveaus van uitwerking zijn:
|
|||||||||
Aanbevolen volgend artikel om te lezen is Vrijheid is een grondrecht voor dieren. |
|||||||||
Dit artikel en andere hoofdartikelen van deze site zijn gepubliceerd in een boek via Lulu.com en bol.com (printing on demand) met als titel "Vrijheid als grondrecht voor dieren". |
|||||||||
|