Op weg naar een duurzame samenleving: meten is weten

Levensstijl uitgedrukt in een Mondiale Voetafdruk

Iedere persoon gebruikt een gedeelte van de ruimte op aarde. Hoeveel ruimte hangt af van iemands consumptie. Met behulp van de Mondiale Voetafdruk kan met een getal, uitgedrukt in hectares, aan worden gegeven hoeveel oppervlakte aarde per persoon dat is. Het gaat niet alleen om de ruimte die nodig is om uw voedsel te verbouwen. Ook gebruik van papier en transport legt beslag op de beschikbare ruimte. Alles wat men eet, aantrekt en koopt wordt ergens geproduceerd en moet ook worden vervoerd. Vlees en zuivel behoren tot het voedsel dat relatief veel bijdraagt aan de mondiale voetafdruk.
Bij landbouwgrond voor voedsel en de ruimte voor wegen en huizen is het duidelijk dat het oppervlakte van de aarde beslaat.
Voor het verbruik van energie is ook ruimte nodig. Energieverbruik wordt omgerekend naar de hoeveelheid uitgestoten CO₂ (kooldioxide). Om die CO₂ om te zetten in zuurstof, is een bepaalde oppervlakte bos nodig, enz..

Het aandeel in gebruik hebben van de aarde dat nog niet tot schade leidt, is 1,7 hectare per persoon. Duidelijk is dat we in Nederland met onze gemiddelde voetafdruk van 4,7 hectare meer hectares gebruiken dan de gemiddelde wereldburger (2,2 ha in 2003).

Om elke wereldburger op een rechtvaardige manier zoveel te laten consumeren als hij zelf wil, moet overconsumptie op de een of andere manier gecompenseerd worden, zodat de totale consumptie weer in balans is en het totaal aan wat de aarde kan verdragen niet overschreden wordt. We moeten er ook voor zorgen dat een gezonde aarde overblijft voor toekomstige bewoners. Dus niet alleen de vervuiler betaalt, maar ook degene die teveel consumeert. Nog mooier is het als iemand die zich inhoudt en zich positief opstelt beloond wordt.
Wanneer we het gebruik van de aarde eerlijk willen verdelen dan zullen we die hectares die we in onze eigen land en in van de rest van de wereld gebruiken weer moeten inleveren.
Mensen zullen niet gemakkelijk inleveren op hun welvaart. Dat is ook niet altijd nodig, maar vrijheid, verantwoordelijkheid en het stellen van grenzen horen bij elkaar. Bewustwording en aanpassingen van de levensstijl hoeven niet per se te leiden tot minder welvaart.
Het is verder een kwestie van psychische groei en democratie. Overconsumeren is onvolwassen en onverantwoordelijk gedrag. Consuminderen kan een teken zijn van psychische volwassenheid.
Vooralsnog leidt meer welvaart tot meer consumptie, meer energiegebruik en meer milieuproblemen. Met name het klimaat heeft er onder te lijden.

Consumeren of consuminderen?

Geldt de ecologische voetafdruk alleen voor mensen of ook voor dieren?

Dieren hebben vrijheid, grondoppervlakte en rust nodig om te kunnen leven. Zij hebben er belang bij dat mensen zichzelf beperken in de beslaglegging op hun leefgebied. Op het ogenblik wordt de leefruimte steeds kleiner. Vanaf het moment dat de wereldbevolking er met elkaar over eens zou zijn om de ruimte van de aarde eerlijk te verdelen, zou ook de ruimte die dan bestaat voor dieren niet langer aangetast moeten worden. Daarmee wordt niet bedoeld dat we tot die tijd het recht hebben om deze ruimte vrijelijk te consumeren, maar dat vanaf dat moment de leefruimte van dieren zo ingericht moet worden dat ook dieren en plantensoorten zich vrij kunnen bewegen in de ruimte die ze dan nog hebben. Voor de Nederlandse landbouw betekent dat bijvoorbeeld weer land teruggeven wordt aan de natuur en dat we niet meer dieren houden in eigen land dan voor de eigen consumptie benodigd is, liefst nog minder.

Voetafdruk huisdieren

Als voor de dierlijke producten uitgegaan wordt van 'vlees en vis', de maximale footprint, dan is volgens de WUR (oktober 2011) voor een kat ca. 1000 m² per dier per jaar nodig voor het voedsel en per hond ca. 2000 m² per dier per jaar.
Ter vergelijking: in rijke landen is voor een mens ca. 12.500 m² nodig.

Per paard (gemiddeld gewicht 400 kg) is, bij een berekening conform de honden en katten, ca. 3500 m² nodig. Paarden krijgen ruwvoer, waarbij geen directe concurrentie met mensen bestaat. Wel speelt concurrentie met voedseldieren en met mensen om de ingenomen ruimte. Wat betreft krachtvoer is wel sprake van directe concurrentie met mensen en voedseldieren.

De inmiddels overleden Wim Brands besteedde in zijn radioprogramma "Brands met boeken" aandacht aan het boek 'MééR!', een initiatief van de Partij voor de Dieren. In het boek bundelde fractievoorzitter Marianne Thieme wetenschappelijke inzichten die de crisis van dit moment in kaart brengen en mogelijk helpen oplossen. Ze komen van wetenschappers die zich zorgen maken over de toekomst van mens, dier, natuur en milieu en pleiten voor een radicale omslag in beleidskeuzes.  Naast  Marianne Thieme zijn ook econoom Arjo Klamer en Arjen Y. Hoekstra, hoogleraar watermanagement aan de universiteit van Twente, te gast. Arjen introduceert de term "watervoetafdruk", de hoeveelheid water verbruikt voor consumptie(artikelen). Een kilo biefstuk bijvoorbeeld vraagt 15 ton water.

Overal ter wereld is winst te behalen door de ruimte anders te gebruiken en minder vlees en zuivel te produceren en te consumeren.

Een goed begin is het beëindigen van de ruimtebeslag in de rest van de wereld ten behoeve van het verbouwen van veevoeder voor de nationale bio-industrie. De grond in eigen land zou bestemd moeten worden voor biologische bedrijfsvoering.

Ook het minder intensief gebruiken van weilanden door niet meer alle bomen in en rond de weilanden te kappen levert winst op voor natuur en het dier. Een voorbeeld is het Bomen Voor Koeien project, waarbij oud-hollandse bomen worden geplaatst in het weiland. Deze bomen geven de dieren beschutting en haalt CO₂ uit de lucht.

In 2018 produceerde Nederland 14,2 miljard kilo melk. Volgens gegevens van de LTO zorgt 1 kilo melk voor 1,2 kilo CO₂. Vermenigvuldigd levert dat 17,04 miljard kilo CO₂ oftwel 17 Megaton (Mt) CO₂ op. Komt nog bij 7 Mt CO₂ uit de veenweide. Maakt ruim 24 Mt CO₂. Hier zit niet bij de verwerking van de melk en het vervoer van de melk. Volgens de varkenshouders levert 1 kilo varkensvlees per jaar 4,5 kilo CO₂ uitstoot. Er wordt per jaar bijna een miljard kilo vlees geproduceerd. Dat levert dus vermenigvuldigd ongeveer 4 Mt CO₂ uit vlees op.

Klik hier voor overzicht van adressen bij u in de buurt waar u duurzaam kunt consumeren.