Achter elke menselijke beslissing zit een afwegingsproces van belangen. Wat je vandaag zult gaan eten, of je jezelf veganist noemt, is het resultaat van een beslissingsproces van afwegingen, meestal heel kortdurend. Op de langere termijn en als een aantal stappen gunstig zijn doorlopen leidt de afweging van belangen tot andere besluiten. In dit essay beschrijven we het eetgedrag van de mens als liggend op een continuüm (lijn) van meer, via minder naar helemaal geen diergebruik. Aan de ene kant van dit continuüm liggen de zelfzuchtige overwegingen, bijvoorbeeld "vlees is lekker en gezond en dat daarvoor dieren moeten lijden, daar heb ik geen last van". Aan de andere kant van het continuüm liggen er de altruïstische overwegingen van de veganist die zo min mogelijk gebruik wil maken van dieren, zelfs niet of nauwelijks indirect, zoals sommige vegetariërs nog wel willen toelaten. Veel vegetariërs drinken nog wel melk, terwijl sommige veganisten geen foto's willen laten afdrukken als dat gedaan wordt met het dierlijke product gelatine. |
|||||||||||||||
Deze tekst is in iets andere vorm verschenen in het winter 2000 nummer van Gezond Idee! Is de keuze om een veganist te worden een rationeel beslissingsproces? Als zoveel mensen tegen dierenmisbruik zijn, waarom zijn dan niet meer mensen veganist? Is veganisme alleen maar het nalaten van dierengebruik of levert het de veganist zelf ook nog wat op? Waarom voelen vleeseters zich zo snel aangevallen? Op deze tekst sluit Titus Rivas weer aan met "De ontkenning van onrecht: existentiële angst als basis voor de miskenning van dierenleed" |
|||||||||||||||
Meer en minder belangrijke factoren in de beslissingEen belangrijk nadeel voor veganisten is het geringere
aantal keuzes om aan eten te komen, waarvoor geen dieren zijn gebruikt of waar geen dierlijke producten in zijn verwerkt. Een belangrijk voordeel
is een geruster geweten, maar dit kan ook als een vorm
van egoïsme worden gezien. |
|||||||||||||||
Samengevat in een modelAl deze overwegingen hiervoor beschreven zijn onderdeel
van het attitude-gedragsmodel,
vaak gehanteerd in de psychologie om het menselijk
gedrag begrijpelijk te maken.
Samenvattend: het op de hoogte zijn van misstanden uit de bio-industrie hoeft dus niet altijd te leiden tot de keuze om veganist te worden, vooral niet als de afweging van voor- en nadelen van gedragsverandering ongunstig uitvalt. Dit kan bijvoorbeeld doordat men denkt dat veganistisch eten niet lekker smaakt, het allemaal toch niet helpt, men bang is voor de mening van anderen, men vindt dat allereerst de overheid moet ingrijpen. |
|||||||||||||||
Het beïnvloeden van de beslissing van anderenVoor wie anderen wil overtuigen is het
belangrijk om te weten hoe de ander staat in dit beslissingsproces
en wat zijn of haar belangen zijn. Is de ander juist
geïnformeerd? Is iemands gedrag consequent en in
lijn met zijn opvattingen? Indien niet, dan is de kans
groot dat de ander zich aangevallen voelt als hij daarmee
geconfronteerd wordt en in de tegenaanval zal gaan.
Dan is het beter om met een open houding
een sfeer te
scheppen waarin de ander zich veilig voelt om zijn twijfels
op tafel te leggen. "Role
models" zijn personen die voor anderen een
belangrijke voorbeeldfunctie kunnen vervullen. In de
jongerencultuur kennen we de straight-edgers, die naast
een veganistische en overigens sobere levenswijze ook
bepaalde muziekvoorkeuren delen. Aan de andere kant werkt een te sterke afwijking tot stigmatiseren, wat remmend werkt op het overnemen van opvattingen. (Een "hanenkam" wordt niet snel serieus genomen
door een "mantelpak".) |
|||||||||||||||
Wanneer een gesprek tussen een veganist en een vleeseter goed mogelijk is en de vleeseter is geïnteresseerd in de voordelen van veganistisch leven, omdat deze bekend is met de nadelen van het eten van vlees, dan zou je het volgende communicatiemodel kunnen toepassen. |
|||||||||||||||
Model van communicatie |
|||||||||||||||
|
|||||||||||||||
Hoe meer je weet over wat de ontvanger belangrijk vindt (wat zijn belangen zijn), des te effectiever je een boodschap kan overbrengen. Een vleeseter kan zich bijvoorbeeld ongerust maken over zijn gezondheid (belang 1) of zijn geweten speelt op door het eten van vlees afkomstig uit de bio-industrie (belang 2). Stel dat je iemand wil overtuigen dat het stoppen of verminderen van vlees eten minder dierenleed en minder gewetensbezwaren oplevert, dan kun je het voorgenoemde model als volgt invullen: |
|||||||||||||||
Toegepast voor de veganist die een vleeseter wil overtuigen om minder vlees te eten: | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
Het appel mag niet te zeer de keuzemogelijkheden van de ontvanger beperken of opgedrongen worden. Het gevolg is dat cognitieve dissonantie optreedt: de vleeseter gaat op zoek naar informatie en argumenten om het eigen geweten te sussen in plaats van het zoeken van steun voor het wijzigen van het eetpatroon. Hier volgen enkele tips (afkomstig van het magazine Leven van de NVB):
Laat niet het betere de vijand zijn van het goede. Wanneer iemand onder druk van zijn geweten kiest voor biologisch vlees is dat beter dan een relatie te verzieken door er te nadrukkelijk op te wijzen dat de persoon ook had kunnen stoppen met vlees eten. |
|||||||||||||||
Het BNE-proces kunnen hanteren (Beelden Naast Elkaar)In zijn boek over authentiek leiderschap maakt Bas Blekkingh duidelijk dat het erg moeilijk is om over 'waarheden' te spreken als je beseft dat selectieve perceptie onze waarheden verdraait. Het is zeer belangrijk dit te beseffen, wil je goed met anderen kunnen communiceren. BNE staat voor Beelden Naast Elkaar en is in zes stappen het basis-ingrediënt voor dialogen, onderhandelingen, coachingsgesprekken, feedforward en omgaan met weerstand. Het BNE-proces houdt rekening met selectieve perceptie. Je kunt BNE als techniek inzetten, maar eigenlijk gaat het proces veel verder. BNE gaat uit van de overtuiging dat er altijd twee waarheden naast elkaar kunnen en mogen bestaan, ook als de waarheid van de ander haaks staat op jouw waarheid. Er zijn altijd meerdere mogelijkheden. Ieder mens heeft de neiging om vooral bij een aanval in de verdediging te schieten of aan te vallen (flight or fight). In de communicatie komt het er dan op neer dat de winnaar degene is die het hardst zijn mening kan laten horen. En dat is ook het doel, dat er iemand moet winnen, jij of de ander. Het BNE-proces heeft niet als doel dat er iemand wint, maar dat de beste oplossing gevonden wordt. Het is belangrijk dat je deze techniek beheerst, zodat je controle hebt over het communicatieproces. |
|||||||||||||||
Zie ook Titus Rivas over "moralisme als onterecht verwijt" (aan veganisten). |