Homepage
Nederlands-English-Español

De passie van don Quichot

Quichottisering

We kennen in het Nederlands het woord "donquichotterie" dat via het Frans verwijst naar de roman "Don Quijote (oorspronkelijke spelling: Quixote) de La Mancha" van Miguel de Cervantes Saavedra.
Donquichotterie betekent volgens het woordenboek: onpraktisch-idealistische handelwijze en het is natuurlijk afgeleid van de dromerige ridderlijke idealen van genoemde eerste echte romanheld.
Het is interessant om vast te stellen in welke tijd Cervantes zijn boek geschreven heeft.
Dit was in de 17e eeuw: de renaissance was al achter de rug en de middeleeuwen waren al helemaal geschiedenis.
Net zoals velen tegenwoordig graag kijken naar een serie gebaseerd op de romans van bijvoorbeeld Jane Austen en naar aanleiding daarvan "zelfs" haar boeken zelf gaan lezen, zo waren in de 17e eeuw in Spanje de zogeheten ridderromans sterk in trek.
Dit waren epische vertellingen waarin de hooggestemde idealen van de caballeros werden verheerlijkt, inclusief de hoofse liefde en de erecode van de riddercultuur.
In de tijd van Cervantes waren de ridderromans een manier om te ontsnappen aan de veel prozaischere en banalere werkelijkheid van alledag.
De schrijver bouwde om dit thema een complexe roman heen met allerlei lagen.
Een van de bekendste lagen is natuurlijk de gegrepenheid van Don Quichot door de ridderromans die veel verder gaat dan een gebruikelijker dwepen binnenskamers.
Quichot is een van de eerste "wannabies" uit de wereldliteratuur.
Hij identificeert zich tot in een waanzinnige mate met de figuren uit zijn "libros de caballeria" en verliest daarbij de realiteit volledig uit het oog.
Zijn idealen zijn niet alleen moeilijk bereikbaar in de praktijk maar ze zijn in zijn geval zelfs helemaal onttrokken aan nuchtere correctie door de werkelijkheid.
Daarmee is de vertelling die grotendeels komisch van toon is uiteindelijk ook een tragische roman.
Pas op zijn sterfbed ziet Don Quichot in hoe dwaas hij was om ideaal en werkelijkheid met elkaar te verwarren.
Tegenover de tragikomische en daardoor voor de meeste lezers zeer sympathieke figuur van Don Quichot plaatst Cervantes de al even aantrekkelijke dienstknecht Sancho Panza, een dik, toegewijd boertje dat zeer hedonistisch is ingesteld (Panza = pens).
Typerend voor Sancho zijn met name de talloze spreekwoorden die hij te pas en (meestal) te onpas ten beste geeft. Hij staat voor volkse cliché-wijsheid die in feite meer zoden aan de dijk zou zetten dan de donquichotterie van zijn meester.
We leven niet meer in de 17e eeuw maar ook nu weer is er sprake van een periode die vanuit het heersende gezichtspunt gezien wordt als achterhaalde romantiek. Ik doel daarmee op de idealistische jaren '60 en '70. De mensen die nog steeds proberen te leven naar de idealen van die periode worden gezien als "losers" die door de tijd achterhaald zijn. Dit geldt nog ruimer voor mensen met radikaal-linkse ideeën. Neoliberale denkers zoals Fukoyama gaan er vanuit dat het kapitalistische systeem al praktisch overal gewonnen heeft en dat er in die zin bijna een einde is gekomen aan de geschiedenis, dat wil zeggen aan de strijd tussen grote politieke stromingen.
Binnen de alternatieve, maatschappijkritische kringen is er een groep die extra hard in de rol van Don Quichot gedrongen wordt: de consequente voorvechters van dierenrechten, en dan met name de "extremisten" daarbinnen, de veganisten.
Onze idealen zouden veel te dromerig zijn en in feite nooit gehaald kunnen worden.
In plaats daarvan zou het beter zijn om zich als een Sancho Panza te schikken en compromissen te sluiten die de maatschappelijke realiteit niet wezenlijk aantasten. Om te klinken op minuscule verbeteringen van huisvestingssystemen en afschaffing over een x aantal jaren van een paar industriele takken van geïnstitutionaliseerde dierenmishandeling.
Don Quichot zal zijn idealen nooit verwezenlijken. Hij kan alleen in de waan blijven verkeren dat hij strijdt voor een haalbare zaak of wakker worden. Maar is dit de juiste kijk op idealisten in de context waarin we tegenwoordig leven? Er zijn genoeg denkers en groeperingen die zich met steekhoudende argumenten verzetten tegen paternalistische ridiculisering van strijd voor maatschappelijke alternatieven. Zo is er Noam Chomsky die aantoont dat het beeld dat we van de wereld voorgeschoteld krijgen door de media sterk vertekend wordt door gevestigde belangen.
Peter Singer die een lans breekt (alleen in die zin net als Quichot) voor dierenrechten. En radikaal-linkse groeperingen die zich verzetten tegen een "mythe van het linkse ongelijk" waarin elk socialistisch en anarchistisch gedachtengoed wordt geassocieerd met het marxisme-leninisme.
Binnen het kader van dit Passie-project denk ik dat het tijd wordt voor een doorbreking van de "quichottisering" van alternatieve gezichtspunten. Dat geldt zeker ook voor de beeldvorming van voorvechters van dierenrechten.
In plaats van het archetype van Don Quichot, die een karikatuur is van de oude ridders, zou men wat dat betreft bijvoorbeeld terug kunnen grijpen op een ouder archetype. Dat van Koning Arthur bijvoorbeeld die met zijn tafelronde strijdt tegen onrecht (een beeld dat overigens al te lang gemonopoliseerd is vanuit een ultrarechtse hoek). Vanuit een soort heilig, passioneel besef van goed en kwaad. Een gevoel dus dat meer respect verdient dan alleen het geamuseerde mededogen dat Don Quichot ten deel valt.
Auteur .

Onze hoofdartikelen in boek, in een overzicht of op een aparte mobielvriendelijke site.

Naar onze reactie op de actualiteit op Facebook.

Privacy verklaring.

pijl omhoog