Hoeveelheid varkens nodig bij ecologische bedrijfsvoering

vleesvarkens In ons land worden 3 keer zo veel varkens gehouden dan nodig is voor de nationale consumptie. Het overschot wordt geëxporteerd. Is een veehouderij mogelijk met een varkensstapel voldoende groot of klein om zich te beperken tot de nationale behoefte?

De tabel hieronder geeft een aantal kerncijfers weer over de intensieve en biologische varkenshouderij in Nederland. In de eerste kolom vindt u bepaalde aspecten, bijvoorbeeld hoeveel vlees een gemiddelde Nederlander eet. De tweede kolom onder "1999" geeft vervolgens het gemiddeld gebruik voor 1999 (88 kg). Hoewel dat jaar al weer ver achter ons ligt, is de aan de relevantie ondertussen niet veel veranderd. Berekend over alle Nederlanders levert dat de benodigde hoeveelheid vlees in kg op uit de derde kolom. De laatste kolom geeft commentaar en verduidelijking.

De boodschap is dat minder varkens gehouden op een diervriendelijkere manier een groter en meer zichtbaar ruimtegebruik oplevert in eigen land. Nu is het landgebruik buiten onze grenzen onzichtbaar en zijn de dieren binnen in de stallen dat ook. De tabel maakt duidelijk wat het aantal gehouden varkens is als alle intensieve veehouders zouden omschakelen naar biologische bedrijfsvoering, gericht op de nationale markt. Los van bedrijfseconomische gevolgen betekent dit ook een groter ruimtegebruik binnen en buiten de stal. Maximale welzijnsverbetering komt op 30% hogere kosten die feitelijk neerkomen op een bedrag tussen de 1 en 50 euro per varken (dr M. den Ouden, Wageningen). De berekende kostprijs per kilo varkensvlees bedroeg in 2006 € 1,36, voor biologisch € 2,52. In de tabel wordt het benodigde aantal biologische varkenshouders berekend, er van uitgaande dat de consumptie van varkensvlees in Nederland gelijk zou blijven, ondanks te verwachten, hogere vleesprijzen. Sommige rijen zijn extra en geven voor de berekening niet essentiële, maar mogelijk interessante informatie.
Een Nederlander eet per jaar gemiddeld 39 kilo vlees: 8 kilo rundvlees, 19 kilo varkensvlees, 10 kilo kip en 2 kilo andere vleessoorten. Daaruit valt te berekenen hoeveel biologische varkenshouders daarvoor nodig zijn (gegeven het gemiddelde aantal varkens per bedrijf).

Cijfers op basis van PVE en CBS		in Nederland benodigd voor nationale consumptie van varkensvlees
jaar	1999	totaal jaarlijks	opmerkingen
hoeveelheid kg vlees per hoofd beschikbaar voor gebruik	88		inclusief rund- en pluimvee etc.
gemiddelde bruto consumptie vlees pp in kg	43	645.000.000
gemiddelde netto consumptie vlees pp in kg	39	600.000.000	exclusief vetrandjes en bot
daarvan is varkensvlees	19
door overheid (belastingbetaler) vooruit betaalde vleesprijs (30% boven 4,50 euro per kg)	73	818.000.000	dat is meer dan 1 ton per varkensmestbedrijf
permanent aantal gehouden mestvarkens in Nederland (max. 4 mnd)	6.774.085		een stal wordt 3x per jaar geruimd (geslacht)
aantal jaarlijks gehouden mestvarkens in Nederland	20.322.255	7.371.321	een derde wordt in eigen land gegeten
aantal biologische bedrijven dat varkens houdt	36 (in 2002: 95)	15.751	er zijn meer kleine bedrijven
aantal intensieve veehouderijen dat mestvarkens houdt	14.662	5.318	bij stop uitvoer en geen omzetting
gemiddelde aantal mestvarkens per intensieve veehouderij	462		het gemiddelde van een paar grote en veel kleine bedrijven
gemiddeld aantal varkens per biologisch bedrijf (max 6 mnd)	234		langere duur mesten is gesteld op 6 mnd, dit is niet per se de feitelijke duur
maximaal aantal biologische varkens in de wei per hectare	27	10	hectare vrije uitloop voor een gemiddeld biologisch bedrijf
hoeveelheid buitenruimte voor biologische varkens in hectare		157.510	ongeveer de oppervlakte van de provincie Utrecht
bruto productie aantal biologische mestvarkens	23.000	7.371.321	indien slachtgewicht gelijk is
bruto jaarlijkse productie aantal varkens uit de bio-industrie	23.470.000		incl. zeugen e.d.
levend uitgevoerd	4.423.000 *	0	* is Animal Freedom tegen
levend ingevoerd	507.000	0
aantal slachtingen per jaar	19.554.000	7.371.321
slachtgewicht varken in kg	110-115
productie in kg	1.711.000.000
hoeveelheid kg vlees per varken	87.5		43% blijft over voor vers vlees
werkelijk bruikbaar per varken in kg	70		zonder kop en na ontbening

Uit deze cijfers blijkt dat als Nederland de intensieve veehouderij omturnt tot biologische varkenshouderijen met als doel alleen de nationale behoefte aan vlees te dekken, zonder varkensvlees uit te voeren en wanneer de varkenshouders per stal minder mestvarkens houden en de varkens anderhalf keer zo lang laten leven (minder kunstmatig snel laten groeien), dat dan het aantal bedrijven ongeveer gelijk kan blijven. De hoeveelheid mest zou met tweederde afnemen.

Drempel in de omschakeling vormen de enorme investeringen die boeren in de intensieve veehouderij hebben gedaan: een schuld van € 500.000 is vrij normaal. Ook internationale afspraken over vrije export maken het moeilijk om im- en exportbeperkingen in te voeren. Vrijwel alle intensieve varkenshouders hebben geen eigen grond om veevoeder op te verbouwen of mest op uit te rijden. Zij zouden bij omschakeling extra land moeten pachten, huren of kopen. Gezien de ernst van de gevolgen van de bedrijfsvoering voor het dier in exporterende landen vinden we het de moeite waard om op deze punten op de voorgestelde manier in te grijpen: waar een wil is, is een weg. Als de consument een reëele prijs betaalt voor vlees dan zakt de consumptie van vlees en zijn er minder vleesproducerende bedrijven nodig. In ruil betaalt hij niet meer mee via de belasting aan het in stand houden van een onrechtvaardige bedrijfstak met subsidie.

De wereldwijd grootste producent van varkensvlees is China. Voor 2007 is de verwachting dat China ongeveer 54,35 miljoen ton varkensvlees zal produceren, meer dan de helft van de gezamenlijke wereldwijde productie. In China zelf zal 53,88 miljoen ton geconsumeerd worden, de rest wordt geëxporteerd. De tweede grote producent is de Europese Gemeenschap met een productie van 21,45 miljoen ton. Europa is wel de grootste aanbieder van varkensvlees op de wereldmarkt met een export van 1,47 miljoen ton vlees. De derde grote producent zijn de Verenigde Staten met een verwachte productie van 9,80 miljoen ton. Binnen Europa produceert Duitsland de meeste varkens. Elke vijfde varken in de EU komt uit Duitsland. De prognose voor 2007 ligt op 4,39 miljoen ton Duits varkensvlees. Duitsland produceert op jaarbasis 40,3 miljoen vleesvarkens. De Spaanse productie ligt op 37,9 miljoen varkens. Daarna volgen Frankrijk en Denemarken met een jaarlijkse vleesvarkenproductie van respectievelijk 26 miljoen en 25,3 miljoen dieren. Nederland is met 21 miljoen vleesvarkens per jaar het op vier na grootste productieland in de EU.

De zelfvoorzieningsgraad voor varkensvlees voor de EU wordt voor 2005 ingeschat op 106%.

Duitsland kan slechts voor 90% in de eigen behoefte voorzien. De Duitse varkenshouderij vindt voor een belangrijk deel plaats in Niedersachsen, met name in het Weser-Ems gebied.

Export levende varkens bijna verdubbeld

Zoetermeer (16 juli 2003) - De export van vleesvarkens is dit jaar explosief gestegen. In de eerste twee kwartalen zijn 1,1 miljoen levende varkens over de grens verkocht. In dezelfde periode vorig jaar waren dat er 590.000. Dat betekent een stijging van 86,4 procent. De belangrijkste oorzaak is dat Duitse slachterijen meer voor de varkens betalen dan de Nederlandse. Vooral in het tweede kwartaal heeft de export van levende varkens een hoge vlucht genomen. Van april tot en met juni zijn naar schatting 541.000 varkens uitgevoerd, een stijging van 96,7 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. In het eerste kwartaal van dit jaar zijn 544.000 varkens geëxporteerd. Dat is 72,7 procent meer dan in het eerste kwartaal van vorig jaar. Tot zover. In 2007 is de export van levende varkens opgelopen tot 6 miljoen.

Soortgelijke berekeningen zijn gemaakt voor varkens, mestkuikens en koeien.

Minder dan de helft van een "bruto" dier wordt door mensen gegeten, zie onderstaande grafiek van het PVE "Van vleesverbruik naar werkelijke consumptie per persoon in 2008".

Lees op het weblog meer over varkens.